KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?
Çalışanların işten çıktıkları veya çıkarıldıkları zaman kıdem tazminatı alıp alamayacağı, alması durumunda ne kadar kıdem tazminatı alacağı en çok merak edilen soruların başında gelmektedir. Kıdem tazminatına hak kazanma durumları kanunda bazı şartlara bağlanmıştır. Bu şartların varlığı halinde kişi kıdem tazminatı talebinde bulunacaktır. Bu yazımızda kıdem tazminatı nedir, kıdem tazminatı nasıl hesaplanır, kimler kıdem tazminatına hak kazanır gibi herkesin merak ettiği soruların cevaplarını vereceğiz.
Kıdem Tazminatı Nedir?
Kıdem tazminatı işçilerin işten ayrılırken bir iş yerinde çalışmasının karşılığında işveren tarafından ödenen ücrettir. Kıdem tazminatı iş sözleşmesinin sona erdiği her durumda değil, yasada öngörülen hallerde belirli bir kıdeme sahip olan işçilere, kıdemleri oranında ve son ücretleri göz önünde tutularak ödenir. Kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için işçinin en az bir yıllık kıdeminin olması ve belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışıyor olması şarttır. Kural olarak istifa eden işçinin kıdem tazminatı alamayacağı kabul edilse de bazı durumlarda işten kendi isteğiyle ayrılan işçiler de kıdem tazminatı almaya hak kazanmaktadır. İstifa eden işçi kıdem tazminatı alabilir mi sorusunun cevabı olarak yazdığımız makaleye buradan ulaşabilirsiniz.
Kıdem Tazminatı Ödenmesini Gerektiren Durumlar
İşçinin kıdem tazminatına hak kazanması için iş sözleşmesinin kanunda sayılı hallerden biri sebebiyle işten ayrılması gerekmektedir. Bu haller şu şekildedir;
- İşverenin haksız şekilde iş akdini feshetmesi,
- İş akdinin; çalışan tarafından sağlık durumu, iyi niyeti kötüye kullanma, işin durması, ahlaki kurallara uymayan durumlarda feshedilmesi
- Erkek çalışanlar için, askerlik görevini yerine getirmek için iş akdinin feshedilmesi
- Çalışanın emeklilik hakkını elde etmesi
- Çalışanın emekliliğini elde etmek için gerekli olan gün ve prim sayısını doldurması nedeniyle iş akdinin bitirilmesi
- Kadın çalışanların evlilikle birlikte, 1 yıl içinde kendi arzusuyla işten çıkması
- İşçinin ölümü
Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?
Kıdem tazminatı almaya hak kazanan işçiye işe başladığı tarihten itibaren her geçen tam yıl için işverence otuz günlük ücreti tutarında kıdem tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de yine aynı oranda hesaplama yapılır. Kıdem tazminatının hesaplanması için öncelikle işçinin bir günlük ücreti belirlenecek, bu ücret önce otuzla daha sonra da işçinin kıdem yılıyla çarpılacak, bir yıldan artan süreler içinse orantılı şekilde ödeme yapılacaktır.
Kıdem tazminatında esas alınacak ücret işçinin aldığı son brüt ücretidir. Dolayısıyla kıdem tazminatı işçinin fiilen eline geçen ücret üzerinden değil, kesintiler yapılmaksızın gerçekleşen son brüt ücretine göre hesaplanacaktır. Brüt ücrete dahil edilebilecek yardımlara örnek vermek gerekirse;
- İkramiye
- Prim
- Aile yardımı
- Çocuk yardımı
- Eğitim yardımı
- Sağlık yardımı
- Sosyal yardım
- Yakacak yardımı
- Giyim yardımı
- Yemek ve yol masrafı
- Konut yardımı
Bu kalemler her iş yerine göre değişkenlik göstererek artırılıp azaltılabilir. Bu ek ödemelerin brüt ücret hesabına dahil edilebilmesi için devamlılık arz etmesi gerekmektedir. Tek seferlik yapılan ödemeler brüt ücret hesaplamasında dolayısıyla kıdem tazminatı hesaplamasında dikkate alınmayacaktır. Ayrıca Yargıtay uygulamasına göre kıdem tazminatında nazara alınacak ödemelerin sözleşmenin sona erdiği tarihte işçinin hak kazandığı ödemeler olması gerekmektedir. Örneğin kişinin işten ayrıldığı tarihte ikramiye uygulaması tamamen kaldırılmışsa, bir önceki yılda ödenen ikramiyeler kıdem tazminatına yansıtılamayacaktır.
Kıdem Tazminatının Tavanı
Kıdem tazminatının düzenlendiği İş Kanunu 14.maddenin 13.fıkrası ile kıdem tazminatına bir tavan getirilmiştir. Bu hükme göre toplu sözleşmelerle ve hizmet akitleriyle belirlenen kıdem tazminatının yıllık miktarı, Devler Memurları Kanununa tabi en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez. Böylece kıdem tazminatının tavanı ile memur emekli ikramiyeleri arasında bir paralellik sağlanmıştır. Bu hükme göre her sene kıdem tazminatı tavanında değişiklik olmaktadır.
Kıdem Tazminatına İşleyecek Faiz
Kıdem tazminatını zamanında ödemeyen işverenleri için kanunda özel bir faiz hükmü getirilmiştir. Buna göre kıdem tazminatının zamanında ödenmemesi sebebiyle açılacak davanın sonunda hâkim gecikme süresi için ödenmeyen süreye göre mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine hükmedecektir.
Zamanında ödenmeyen kıdem tazminatına ilişkin faiz, temerrüt ya da dava tarihinden itibaren değil iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren işlemeye başlayacaktır. Kıdem tazminatına özel bir faiz hükmünün getirilmesindeki amaç bu tazminatın zamanında ödenmesini sağlamak ve açılan davaların uzaması karşısında işçilerin karşı karşıya kaldığı değer kaybını önlemektir.
Kıdem Tazminatında Zamanaşımı
Kıdem tazminatı, zamanaşımı süresi içinde talep edilebilecek bir tazminattır. Kıdem tazminatı zamanaşımı süresi iş akdinin feshinden itibaren 5 yıldır (4857 sayılı İş Kanunu Ek Madde). İşçi 5 yıllık zamanaşımı süresi içinde kıdem tazminatı talebiyle iş davası açamadığı takdirde, bir daha bu çalışmasıyla ilgili kıdem tazminatı davası açamaz.
Kıdem tazminatının alınması ve hesaplanmasının uzmanlık gerektiren bir konu olduğu unutulmamalıdır. Kıdem tazminatının eksiksiz olarak alınması ve herhangi bir hak kaybı yaşanmaması için Bursa İşçi Avukatı-Zerdali Hukuk ve Danışmanlık olarak ofisimizle çalışabilir, bilgi almak için bize ulaşabilirsiniz.