HAKARET SUÇU VE CEZASI – TCK 125

Hakaret suçu Türk Ceza Kanunu’nun 125 ile 131 maddeleri arasında yer alan “Şerefe Karşı Suçlar” başlığı altında düzenlenmiştir. Bu yazımızda Bursa Ceza Avukatı olarak hakaret suçunu tüm yönleriyle ele alıp, hakaret suçunun cezası ne kadar, hakaret suçu şikâyete ve uzlaştırmaya tabi mi, hangi sözler hakaret suçunu oluşturur, sosyal medyada hakaret suçunun cezası nedir gibi belli başlı soruların cevaplarını vereceğiz.

Hakaret Suçu Nedir?

TCK m.125’te yer alan hakaret suçu, bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldırı şeklinde oluşan bu bakımdan seçimlik hareketli bir suç tipidir.

Kanunun tam metni şu şekildedir;

Hakaret
Madde 125:

(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden (…) veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.

(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.

(3) Hakaret suçunun;

• Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
• Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
• Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.

(4) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.

(5) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.

Hakaret Suçunun Özellikleri

• Hakaret suçu yalnızca gerçek kişilere karşı işlenir. Hakaret suçu doğrudan kişinin birey olmasından kaynaklanan kişilik haklarına saldırıdır. Bundan dolayı şirket, dernek, vakıf gibi tüzel kişilere karşı hakaret suçu işlenemez.
• Bu suçtan dolayı CMK’nın 100/4 maddesi hükmüne göre tutuklama kararı verilemez. Hakaret suçunu oluşturan fiil ve davranışlar hukuka aykırı olmakla birlikte nitelik itibari ile haksızlık derecesi failin hürriyetinin kısıtlanması ile ölçülü bulunmadığından yalnızca bu suçun sübut ettiği gerekçesi ile kişinin tutuklanması hukuka aykırı olacaktır.
• Hakaret suçu her zaman sözle işlenmez, hareketle işlenmesi de mümkündür. Hakaret suçları kural olarak bir düşünce açıklamasıdır. Bu sözle olabileceği gibi hareketle de olabilir. Bir kimseye elinin orta parmağını göstermek ya da paraya memurun suratına çarpmak da hakaret suçlarına örnektir.
• Hakaret suçu için önemli olan o sözün veya hareketin toplumdaki objektif anlamıdır. Bu nedenle mağdurun sübjektif yapısı değil, eylemin objektif yapısı bir fiilin hakaret olup olmadığını belirler.
• Kişinin bedeni bir arızasının ifade edilmesi veya kişiye bir hastalık yüklenmesi halinde de hakaret suçu oluşur. Örneğin, kör, topal, veremli, deli sözleri hakaret suçunu oluşturur.
• Ölmüş kişiler hakaret suçunun mağduru olmazlar. Ölmüş kişiye hakaret edilmesi durumunda TCK m.130 kapsamında suç oluşacaktır.
• Beddua niteliğindeki sözlerin hakaret suçunu oluşturmayacağı kabul edilmektedir. Ceza Genel Kurulu kararında da “Allah belanı versin” sözlerinin tanrısal ceza dileme, beddua anlamında olup, tahkir ve tezyif içermediğine karar vermiştir. (CGK. 3,7,2001, 9/132-155)
• “Lan ve Defolun” sözcükleri de rahatsız edici olmakla birlikte hakaret niteliğinde olmadığı kabul edilmektedir.
• Hakaret suçu “huzurda (yüze karşı) hakaret” ve “gıyapta (yoklukta) hakaret” olmak üzere iki biçimde gerçekleşebilir. Huzurda hakarette mağdur hakarete doğrudan muhatap olmaktadır. Gıyapta hakarette ise mağdur kendisi hakkında söylenen sözleri veya yapılan hareketleri üçüncü kişiler vasıtasıyla öğrenmektedir. Gıyapta hakaretin cezalandırabilmesi için mağdurun gıyabında en az üç kişiyle ihtilat ederek, yani en az toplu veya dağınık üç kişi muhatap alınarak hakaretin yapılması şarttır. Bu sayıya mağdur ve fail dahil değildir. Fail bir kişiyle ihtilat etmekle birlikte bu kimseden haberi yaymasını isterse ihtilat gerçekleşmiş olur.
• Dilekçe hakkı ve eleştiri, basının haber yayımlama hakkı, iddia ve savunma dokunulmazlığı kapsamında söylenen söz ve yapılan davranışlar hakaret suçunu oluşturmaz.

Hakaret Suçunun Nitelikli Halleri

1. Suçun Kamu Görevlisine Karşı Görevinden Dolayı İşlenmesi

Kamu görevlisine karşı gerçekleştirilecek hakaret eyleminde eylemin mutlaka kamu görevlisinin eyleminden dolayı gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla kişi kamu görevlisi olsa bile fiil görevle ilgili değilse nitelikli hal gerçekleşmeyecektir.

2. Suçun, Dini, Siyasi, Sosyal, Felsefi İnanç, Düşünce ve Kanaatlerini Açıklamasından Değiştirmesinden, Yayılmaya Çalışmasından, Mensup Olduğu Dinin Emir ve Yasaklarına Uygun Davranmasından Dolayı İşlenmesi

Burada önemli olan ayrıntı, mağdurun dinin emir ve yasaklarına aykırı davranması nedeniyle ona hakaret edilmesi halinde genel hakaret suçu kabul edilecek ve nitelikli hal bu durumda uygulanmayacaktır. Örneğin oruç tutmayan ve namaz kılmayan bir kimseye hakaret edilmesi halinde, nitelikli hal söz konusu olmayacaktır. Yargıtay, başörtüsü takması nedeniyle bir kimseye hakaret edilmesi eyleminin, bu nitelikli hal kapsamına gireceğine karar vermiştir. (4.CD. 2.5.2013,C2012/8-2013/4)

3. Suçun Kişinin Mensup Bulunduğu Dine Göre Kutsal Sayılan Değerlerden Bahisle İşlenmesi

Bu hükmün uygulanabilmesi için, failin mağdurun mensup olduğu dine göre kutsal sayılan değerlerinden söz edilerek ona hakaret edilmesi gerekir. Örneğin bir kimsenin Allah’ına, Peygamberine, kitabına hakaret edilmesi durumunda nitelikli hal uygulanacaktır.

4. Suçun Alenen İşlenmesi

Suçun alenen işlenmesi, fiilin belirsiz sayıdaki kişinin görüp öğrenebileceği yerlerde veya aleniyeti sağlayan vasıtalarla gerçekleştirilmesidir. Dolayısıyla fiilin herkesin bulunabileceği veya girebileceği cadde, sokak park, lokanta gibi yerlerde işlenmesiyle veya aleniyeti sağlayan vasıtalar (dergi, gazete, radyo-televizyon, internet gibi) aracılığıyla işlenmesi halinde suç aleni işlenmiş sayılır.

Hakaret Suçunun Cezası Nedir?

Hakaret suçunun cezası, suçun basit veya nitelikli şekillerinden hangisinin işlendiğine göre farklılık arz eder.

Basit Hakaret Suçunun Cezası (TCK 125/1)

Suçun basit şeklinde, yani kamu görevlisi olmayan bir kişinin yüzüne karşı işlenmesi halinde, hakaret suçunun cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Suçun basit şeklinde hâkim ya hapis cezası ya da adli para cezası verecektir. Her iki cezanın aynı anda verilmesi mümkün değildir.

Nitelikli Hakaret Suçu Cezası (TCK 125/3)

Kanunda belirtilen nitelikli hallerin varlığı halinde hakaret suçunun cezası, 1 ila 2 yıl arasıdır. Mağdurun kamu görevlisi olması ve hakaretin görevinden dolayı yapılmış olması, kişinin mensup olduğu dinin kutsal değerlerine veya din özgürlüğünün kullanılmasına hakaret edilmesi, cezası ağırlaştırılmış nitelikli hakaret suçu olarak kabul edilir ve cezanın alt sınırı 1 yıldan az olmaz.

Kamu veya özel sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan sağlık personeli ile yardımcı sağlık personeline karşı görevleri sebebiyle işlenen hakaret suçunda, ceza yarı oranında arttırılır. Ayrıca hükmedilen hapis cezası ertelenemez. (7243 sayılı Kanun m.28).

Alenen Hakaret Suçu Cezası (TCK 125/4)

Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza 1/6 oranında ayrıca arttırılacaktır. Örneğin, bir radyo programında veya bir alışveriş merkezinde bağırarak hakaret etmek alenen hakaret suçunu oluşturur.

Kurul Halinde Çalışan Kamu Görevlilerine Hakaret Suçu Cezası (TCK 125/5)

Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret halinde zincirleme suç hükümleri gereği belirlenen cezanın miktarı ayrıca 1/4’ten 3/4’e kadar arttırılır. Örneğin, kamu görevi icra eden disiplin kurulu heyetine veya mahkeme heyetine hakaret suçlarında suçun nitelikli şeklinden belirlenen ceza arttırılacaktır.

Karşılıklı Hakaret Suçu ve Cezası (TCK 129/3)

TCK md. 129/3’e göre hakaret suçunun iki kişi tarafından karşılıklı işlenmesi halinde “karşılıklı hakaret suçu” meydana gelir. Karşılıklı hakaretin aynı zaman diliminde gerçekleşmesi şart değildir. Karşılıklı hakaret suçunun işlenmesi halinde mahkeme, taraflardan birine veya her iki tarafa ceza vermeyebilir veya cezayı 1/3’üne kadar indirebilir.

Cumhurbaşkanına Hakaret Suçu ve Cezası (TCK 299)

Cumhurbaşkanına hakaret suçu, TCK md. 299’da ayrıca düzenlenmiştir. Burada özellikle korunmak istenen kavram cumhurbaşkanlığı makamı olmayıp, cumhurbaşkanıdır. Kanunda herkes için genel hakaret suçunun düzenlenmiş olmasına rağmen ayrıca kişiye özel düzenleme niteliğindeki bu maddenin de yer alması Anayasa’nın eşitlik ilkesini düzenleyen 10. maddesine aykırı kabul edilmektedir.

Cumhurbaşkanına hakaret suçunun cezası 1 yıldan 4 yıla kadar hapis cezasıdır. Suçun alenen işlenmesi halinde verilecek ceza 1/6 oranında arttırılır. Örneğin, fiilin internette sosyal medya üzerinden, radyo, televizyon gibi araçlarla veya herkesin duyma ihtimali olan bir ortamda işlenmesi halinde cumhurbaşkanına hakaret suçunun alenen işlendiği kabul edilir. Cumhurbaşkanına hakaret suçu nedeniyle hükmedilen hapis cezası, adli para cezasına çevrilebilir, ertelenebilir veya sanık hakkında hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verilebilir.

Hakaret Suçunda Şikâyet ve Uzlaştırma

Hakaret suçu ile ilgili soruşturma ve kovuşturma aşamasının gerçekleşmesi kural olarak şikâyete bağlıdır. Suçun mağduru, hakaret edeni ve hakareti öğrendiği tarihten başlamak üzere 6 aylı şikâyet süresi içerisinde bu hakkını kullanmak durumundadır. Aksi durumda şikâyet hakkını kaybedecektir. Mağdur şikâyet hakkını kullanmadan ölürse ikinci dereceye kadar üst soy (anne, baba, büyük anne ve büyük baba) ve alt soyu (evlat, torun), eş ve kardeşlerin şikâyet hakkı vardır.

Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hakaret suçu şikâyete tabi değildir, suçun gerçekleşmesi halinde resen soruşturma açılacaktır.

Ölünün hatırasına hakaret suçunun takibi de şikâyete bağlıdır. Bu durumda şikâyet hakkını ölenin ikinci dereceye kadar üst soyu, alt soyu, eş veya kardeşleri kullanabilir.

Kamu görevlisine görevinden dolayı hakaret suçu ve cumhurbaşkanına hakaret suçu hariç, tüm hakaret suçları (TCK md.125/1-2-3), taraflar arasında uzlaştırma prosedürü uygulanmasını gerektiren suçlardandır. Uzlaşma kapsamında olan suçlarda gerek soruşturma gerekse kovuşturma aşamasında öncelikle uzlaştırma prosedürünün uygulanması şarttır.

Hakaret suçları nedeniyle yapılan yargılamalar asliye ceza mahkemesinde görülür.

Hakaret Suçu ve Hükmün Açıklanmasının Geriye Bırakılması

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB), sanık hakkında verilen hükmün 5 yıl boyunca yeni bir suç işlenmemesi durumunda hiçbir sonuç doğurmaması anlamına gelir. Sanık bu sürede yeni bir suç işlememesi halinde hakkındaki dava düşer ve herhangi bir sonuç doğurmaz.

HAGB kararı verilmesinin önemli şartlarından biri mağdurun uğradığı zararın giderilmesidir. Hakaret suçunda, suçtan kaynaklanan doğrudan bir maddi zarar yoksa, zararın giderilmesi şartı aranmayacaktır. HAGB için kişinin uğradığı manevi zarar dikkate alınmaz.

Hakarete Uğrarsam Manevi Tazminat Davası Açabilir miyim?

Hakaret suçunun mağduru olmanız halinde tazminat davası açma hakkınız bulunmaktadır. Haksız fiilden doğan maddi – manevi tazminat davası açma süresi, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren 2 yıldır. Eğer bu fiille ilgili ceza davası başlatılmış ise süre, davanın sonuçlanmasından itibaren işlemeye başlar. Tazminat davalarında haksız fiilin gerçekleştiği yer veya mağdurun yerleşim yerinin bulunduğu Asliye Hukuk Mahkemeleri görevli mahkeme olacaktır.

Hakaret suçuna ilişkin genel bilgilere bu yazımızda yer verdik. Her suçun özelliğine göre teknik olarak nasıl incelenmesi gerektiği bir ceza avukatının uzmanlık alanına girmektedir. Bursa Ceza Avukatı ­| Zerdali Hukuk ve Danışmanlık olarak ceza hukuku alanında müvekkillerime hizmet vermekteyiz.